نگاه اجمالی به پدیده نادر گذر عطارد!
۲۰ اردیبهشت سیاره عطارد از مقابل قرص خورشید عبور خواهد کرد. این پدیده ی نجومی کم نظیر از ساعت ۱۵:۴۱ آغاز می شود و تا ساعت ۲۳:۱۲ ادامه خواهد داشت.در ایران فقط دو تماس اول قابل مشاهده اند و تماس های ۳ و ۴ زمانی رخ می دهند که خورشید برای تمام نقاط ایران غروب کرده است. خوشبختانه اوج گذر در بیشتر مناطق ایران قابل رصد است.
اما گذر چیست؟
گذر هنگامی رخ می‌دهد که سیاره‌ای از جلوی ستاره‌ی مادرش بگذرد. در منظومه‌ی شمسی از نگاه ناظر زمینی، گذر فقط برای سیاره‌های درونی، یعنی عطارد و زهره، روی می‌دهد.
شاید از خود پرسید که با این تعریف و از آن‌جا که دوره‌ی گردش این دو سیاره به دور خورشید از دوره‌ی گردش زمین کوتاه‌تر است، پس چرا ما در هر سال با چند گذر روبه‌رو نیستیم؟
در پاسخ باید گفت که به علت حرکت انتقالی زمین، از دید ناظر زمینی این طور به نظر می‌رسد که خورشید در سال مسیر مشخصی را در آسمان طی می‌کند که به آن «دایره‌البروج» می‌گویند. از سوی دیگر، سیاره‌ها از نگاه ما مسیری ظاهری را در آسمان طی می‌کنند که به آن «منطقه‌البروج» می‌گویند. اگر در این گردش، صفحهی مداری زمین، عطارد و زهره یکسان بود باید در هر سال شاهد اختفا و گذر این دو سیاره می‌بودیم. اما آن‌چه فرصت دیدن گذر آن‌ها را هیجان‌انگیز و جالب می‌کند این است که صفحهی مداری عطارد و زهره با صفحهی دایره‌البروج زاویه‌ی اندکی می‌سازد و فقط وقتی می‌توانیم گذر را ببینیم که این دو سیاره در حال عبور از نقطه‌ی برخورد مدار خود و صفحهی دایره‌البروج هستند (به این نقاط برخورد گره می‌گویند).
در قرن حاضر گذر سیاره‌ی عطارد در ماه‌های اردیبهشت و آبان روی می‌دهد. در آبان ماه، عطارد در حال عبور از گره صعودی است و در مدار (تقریباً) بیضوی خود به خورشید نزدیک‌تر است. قطر ظاهری این سیاره هنگام عبور ۱۰ ثانیه‌ی قوسی است (این را در نظر بگیرید که عطارد فقط ۱/۱۹۴ قطر ظاهری خورشید است). اما در اردیبهشت ماه، این سیاره از گره‌ی نزولی عبور خواهد کرد و به زمین نسبت به خورشید نزدیک‌تر است (با اندازه‌ی ظاهری ۱۲ ثانیه‌ی قوسی).
امسال ما گذر را درحالتی خواهیم دید که عطارد به زمین نزدیک‌تر است و رصد آن بسیار جذاب خواهد بود. هیجان دیدن این پدیده هنگامی بیشتر می‌شود که بدانید تا ۳۳ سال دیگر این گذر در اردیبهشت ماه رخ نمی‌دهد.
وضعیت عبور سیاره عطارد از مقابل خورشید در ۲۰ اردیبهشت ۹۵
چگونه یک رصد ایمن داشته باشیم؟
باتوجه به اینکه گذر عطارد فقط با ابزارهای رصدی قابل رویت است لازم است درهنگام رصد نکاتی رعایت شود.
با استفاده از صافی (فیلترهای) مناسب رصد خورشید این گذر را مشاهده کنید. فیلتر مورد استفاده حتماً باید فیلتری مخصوص و تأیید شده باشد که می‌توانید آن را از فروشگاه های قابل اطمینان ابزار نجومی تهیه کنید.
همچنین می‌توانید تصویر خورشید و سایه ریز عطارد را از چشمی تلسکوپ یا دوربین دوچشمی بر روی صفحه‌ای سفید (مانند صفحه کاغذ) انداخته و به مشاهده این پدیده بپردازید.
درهر صورت چه با چشم غیر مسلح و چه با تلسکوپ و دوربین دوچشمی هیچگاه بطور مستقیم به خورشید نگاه نکنید زیرا باعث آسیب شدید چشم می شود.
جهت اطلاعات بیشتر در مورد روش های ایمن رصد، عکاسی و انواع فیلترها به شماره ی آخر ماهنامه ی نجوم (۲۵۵) رجوع شود.
انجمن نجوم دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب همراه باسایر گروه‌ها و مراکز علمی کشور ویژه برنامه‌ای برای رصدگذر نادر عطارد ترتیب داده است. این ویژه برنامه شامل ورکشاپ گذر عطارد ازمقابل خورشید و رصداین پدیده است که در روز دوشنبه ۲۰ اردیبهشت ماه ۹۵ برگزار خواهد شد. برنامه رصد گذر عطارد از ساعت ۱۵:۳۰ در محوطه اصلی دانشگاه آزاد بناب آغاز خواهدشد.
شرکت در بخش رصد این پدیده نادر برای علاقمندان آزاد و رایگان است.
جدول زمانی گذر عطارد برای شهرهای مختلف ایران
پس ۲۰ اردیبهشت رصد این پدیده نجومی را از دست ندهید و با ما همراه شوید.
